Türk Tarihleri

Türk tarihi

Türk tarihi' kökenleri yaklaşık 5000 yıl öncesine Orta Asya'ya dayanan Türklerin tarihi. Bugüne kadar çok farklı coğrafyalarda yaşayan ve birçok devlet kuran Türkler'in tarihte bilinen ilk devleti Hun İmparatorluğudur. Türkler Orta Asya'da, Sibirya'da, Ortadoğu'da tarihin akışını yakından etkilemiş bir kavimdir. Türkler ve tarihi hakkında bilgiler, Bizans, Çin, İran, Arap ve Hint kaynaklarından öğrenilmektedir. Türklerin kendi kaynaklarının büyük bir kısmı Moğol istilası sırasında yok olmuştur. Bir kısmı da henüz ortaya çıkarılmamıştır. Türk tarihi'nin temel referansı; Ötüken'de yükselen Orhun Yazıtları'dır. Bunların yanında Türkler ile ilgili pekçok arkeolojik alan bulunmaktadır. Orta Asya medeniyetinden kalan izlerin büyük kısmı, Moğol istilası ile tahrip olmuştur. Türk tarihini yakından etkileyen üç olay vardır:

1-Orta Asya'nın ikliminin değişmesi ve büyük denizlerin kuruması.
2-Orta Asya halklarının büyük kısmının İslamiyet'e girmesi.
3-Moğol istilası.
Mete Orta Asya halkını, Yay çekebilen ve kullanabilen tüm kavimler olarak tanımlamaktadır. Bu tanımlamaya dil de eklenirse; Türk tarihi; Türkçe konuşan Orta Asya kökenli toplulukların tarihidir. Dünya'da bugün pekçok Türkolog

Ön Türkler

Orhun Yazıtları'nda kullanılan dil, Türk dilinin ve Türk halklarının çok eskiye dayandığını göstermektedir. Hunlar öncesi Türk toplulukları hakkında,

Karasuk kültürü
Afayesnova kültürü
Andrenova kültürü
Anav kültürü
olarak adlandırılan dört ana bölgeden bahsedilmektedir. Ön-Türkler hakkında Şölgentaş, Kurgan, Pazırık kalıntıları bulunmaktadır.

Ön-Türkler Orta Asya'daki iklimsel değişikler yüzünden yerleşik hayattan, göçebe hayata geçmek zorunda kalmışlardır. Kendilerine yazlık ve kışlık bölgeler tayin etmişlerdir. Ön-Türkler ile ilgili yapılan araştırmalarda yerleşik kültüre ait objelere rastlanılmaktadır. Ön-Türkler'de geyik ön plana çıkmaktadır. Türk kavimleri atla göçebe hayata geçtikten sonra tanışmıştır. Ön-Türkler'e ait mağara resimlerinde "geyik boynuzu takmış at figürlerine" rastanılmaktadır. Bu durum, Türklerin ata geçiş dönemi yaşadıklarını göstermektedir.

Orta Asya'da görülen iklim değişiklikleri, Türk kavimlerinin ilk göç hareketlerine sebep olmuştur. Hint yarımadasına, Ortadoğu'ya, Karadeniz'in kuzeyine, Çin'e, Sibirya'nın kuzeyine doğru göçler yaşanmış ve Türk kavimleri oradaki halkların içine karışmışlardır. Göçü tercih etmeyen Türk kavimleri ise Orta Asya'nın değişen koşullarına adapte olmaya çalışmışlardır.

M.Ö. 400 yıllarında Saka ya da İskit olarak adlandırılan Batı Türkistan ve Karadeniz çevresinde kurulan ve Orta Asya'nın içlerine doğru uzanan devlete ait buluntularda Türk kültürünü yansıtan objelere rastlanılmaktadır. Bu durum, Sakaları oluşturan halkın bir kısmının ya da Saka devletinin Türk olduğu yönünde düşüncelere sebep olmaktadır. Tarih bilimcilerin bir kısmı ve Türkolog'lar Sakaların Türk olduğunu ileri sürmektedir. Hun devletinin ise Sakaların çöküntüye geçmesiyle doğu kanadını idare edenlerin ve doğu kanadı halklarının kurduğu bir devlet olduğu görüşünü benimsemektedirler.

İlk Çağ'da Türk Dünyası

İlk çağ'da Tüm Orta Asya'yı egemenliği altına alan devlet, Çin kaynaklarında Hiung-nu olarak geçen Büyük Hun İmparatorluğu'dur. M.Ö. 220 yıllarında kurulduğu tahmin edilen bu devlet, Türk boylarının konfederatif birliğine dayanmaktadır. M.Ö. 220 yıllarında Teoman ve yerine geçen oğlu Mete Han (Mo-dun) döneminde güçlenmiştir. Büyük Hun İmparatorluğu ve yarattığı tarihi etkiler M.S. 500'lere kadar sürmüştür. Bu dönemde Türk kavimlerinin en büyük düşmanı Çin olmuştur.

Büyük Hunlardan sonra bu dönemin Türk devletleri;

Çiçi yönetimindeki Hunlar (Avrupa Hunları'nın ataları)(Batı Türkistan çevresi)
Kuzey Hun Devleti (Güney Sibirya)
Batı Hun İmparatorluğu (Güney Hunlar)(Çin Seddi'nin kuzey toprakları ve Doğu Türkistan)
1.Chao Hun Devleti (Güney Hunlar'ın devamı)(Çin Seddi'nin kuzey toprakları ve Doğu Türkistan)

400'lerde Türk Dünyası

Büyük Hun medeniyetinin ortadan kalktığı bu dönem; Orta Asya'nın yeniden toparlanma dönemidir. Avrupa için Avrupa Hunları'nın dönemidir. Afganistan ve çevresinde de Akhunlar'ın görüldüğü dönemdir.

Bu yıllarda kurulan Türk devletleri;

Afganistan'da: Ak Hunlar
Avrupa'da:Avrupa Hun İmparatorluğu
Orta Asya'da: Tabgaç Devleti, Hsia Hun Devleti, Kuzey Liang Hun, Lov-Lan Hun, Asya Avarları, Otuz Oğuz ve Dokuz Oğuz Devletleri, Onogur Devleti.

Avrupa Hun İmparatorluğu

IV. yüzyılın sonlarına doğru Balamir'in önderliğinde batıya doğru yürüyen Hunların bir bölümü ilk defa Doğu Anadolu'ya girdiler.Balamir'in ölümünden sonra oğlu ya da torunu olduğu sanılan Uldız döneminde ise Karpat dağlarını aşıp Macaristan'a girerek burada Avrupa Hun Devleti'ni kurdular. Avrupa Hun Devleti'nin dış politikası Uldız döneminde belirlenmiştir.Bu politikaya göre Bizans baskı altında tutulacak ve Germen kavimlerine karşı Batı Roma İmparatorluğu ile iş birliği yapılacaktır.

Uldız, Bizans'ı baskı altına almak amacıyla Trakya üzerine yürüdü. Barış isteyen Trakya valisine "Güneşin battığı yere kadar her yeri zaptedebilirim" diyerek Doğu Roma(Bizans)'ya meydan okudu. Türklerin gücünden çekinen Bizans, anlaşma yaparak Hunların üstünlüğünü kabul etti.

Bu dönemde Hunlar, Orta Avrupa'dan Hazar'ın doğusuna kadar uzanan geniş topraklara sahip olmuşlardı.Devletin doğu bölgesini Karaton'un yönettiği biliniyorsa da bu hükümdar hakkında fazla bilgi yoktur. Devletin en ünlü kağanı Attila zamanında Bizans yenilgiye uğratılmış, Batı Roma'ya sefere çıkmıştır.